Yaklaşık 4.5 yıldır kuş fotoğrafı çekiyorum. Öncesindeki 1 yılı ise sadece kuş fotoğrafı çekenlerin paylaşımlarını izleyerek geçirmiştim. Toplamda edindiğim bu 5.5 yıllık deneyim bana, kuş fotoğrafçıları olarak bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde doğaya zarar vermeye ne kadar yatkın olduğumuzu gösterdi. Bu işin bir felsefesi olmalı mutlaka diye düşünürken aşağıda çevirisini verdiğim “Audubon’s Guide to Ethical Photograpy” sayfasına rastlamıştım. Bu sayfayı o günden beri bilgisayarımda saklarım ve zaman zaman okurum. Kuralların tümüne uymak cidden çok zor olsa da küçük başlangıçlar büyük değişimler yaratabilir. Eminim ucundan kıyısından bu kurallara uyanlar fotoğraflarını paylaşırken kendilerini çok daha huzurlu hissedecektir.  

*******************************************************************************

Kuş fotoğrafçılığının felsefesi; kuşlara ve doğal yaşam alanlarına karşı gösterilen samimi bir saygı olmalıdır. Herhangi bir çıkar çatışmasın durumunda kuşların ve yaşam alanlarının esenliği fotoğrafçının isteklerinden önce gelmelidir.

İşte kuş fotoğrafçılığında dikkat edilmesi gereken bazı temel konular;

Kuşlara gereksiz şekilde rahatsızlık vermekten veya onlarda stres yaratmaktan kaçının.

• Fotoğraf çekmek için telefoto lensleri tercih edin ve kuşla aranızda doğal davranışını bozmayacak kadar mesafe bırakın. Mümkünse gizlenmek için kamuflaj çadırı veya benzer ekipmanlar kullanın.

• Tek bir kuş yada kuş sürüsü olsun, kuşları uçurmak amacıyla asla onlara doğru ilerlemeyin. Bu davranış kuşların dinlenme, beslenme veya avcılık gibi doğal süreçlerine zarar verir ve gereksiz yere enerji harcamalarına neden olur.

• Davranış şekliniz bir kuşun uçmasına veya kaçmasına yada tavrını değiştirmesine neden oluyorsa çok yakınsınız demektir. Bazı kuşlar uçmak yerine olduğu noktada hareketsiz kalabilir veya korumacı, saldırgan bir tavır takınabilir yada uçuş pozisyonu alabilir. Eğer kuşların stresli olduğunu fark ederseniz fotoğraf çekmeyi bırakıp normal hallerine dönene kadar bekleyin.

• Bulunduğunuz bölge yada ülkedeki kuralları ve yasalarını öğrenin. Yaban hayatına yaklaşmak için minimum mesafeler varsa bu kurallara uyun.

• Flaşı mümkün olduğunca az kullanın. Baykuşlar gibi gececil türlerde doğrudan flaş kullanmaktan kaçının. Flaş bu türlerin avlanma veya yırtıcılardan sakınma gibi yeteneklerini geçici yada kalıcı olarak sınırlayabilir. Eğer mutlaka flaş kullanmanız gerekliyse yalnızca kızılötesi ışığın geçmesine izin veren flaş filtrelerini tercih edin.

• Belirli kuşların konumlarını diğer fotoğrafçılar veya kuş gözlemcileriyle paylaşmadan önce bu paylaşımınızın kuşlar ve yaşam alanları üzerindeki potansiyel etkilerini dikkatlice düşünün.

• Baykuşlar gibi nadir veya hassas türlerin fotoğraflarını paylaşmadan önce görüntülerdeki GPS verilerini silin.

• Kuşların yaşam alanlarına karşı da saygılı olun. Hassas bitki örtüsüne zarar vermekten veya bir bütün olarak bölgedeki vahşi yaşamı rahatsız etmekten kaçının.

• Kuşları özellikle yuvalarında fotoğraflamak için insansız hava araçları kullanmayın. Dronlar; araştırmacılar ve biyologlar tarafından bilimsel amaçla kullanıldıklarında (adalardaki yuvalama kolonilerini belgelemek gibi) yararlı olsa da genellikle kuşlar için çok rahatsız edici olabilir.

• Kamera tuzaklarının kullanımı konusunda dikkatli olun. Doğal yollarla ölmüş bir hayvanın etrafında kamera tuzakları kurmak kabul edilebilir. Ancak kuşları herhangi bir yere çekmek için yem vb. şeyleri kullanmak kabul edilemez.

Yuvadaki kuşlar özellikle savunmasızdır ve özel dikkat gerektirir.

• Yuvaya; kuşları rahatsız etmeyecek kadar mesafeli durun. Makro veya geniş açılı bir lens kullanıyorsanız, kamerayı uzaktan çalıştırıyor olsanız bile, muhtemelen çok yakınsınız demektir. En az 500 mm'lik bir telefoto lens tercih edin.

• Yırtıcıların dikkatini yuvaya çekecek şekilde yetişkin yada yavru kuşları korkutmaktan veya herhangi bir şey yapmaktan kaçının. Örneğin, bir yuvayı sürekli ziyaret etmek yırtıcılar için hem bir ayak izi hem de koku izi bırakabilir.

• Yuva çevresindeki dalları, yaprakları vb. şeyleri asla hareket ettirmeyin veya kesmeyin. Bunlar yuva için hem bir kamuflaj görevi görür hem de çevresel şartlara karşı koruma sağlar.

Kumsalda yuvalayan kuşlar (kıyı ve deniz kuşları) özellikle dikkat gerektirir.

• Kumsalda etrafı halatlarla çevrelenmiş yuvalama alanlarının sınırlarına saygı gösterin. Korkup yuvadan ayrılan ebeveynler yavrularını martı vb. avcıları karşı savunmasız durumda bırakırlar.

• Kuşlar yuvadayken onlarla kıyı hattı arasına girmeyin. Aksi taktirde ebeveyn ve yavruların beslenmek için su kıyısına doğru ilerlemesini engelleyebilirsiniz. Civcivlerin yaklaşmakta olan göçe katılabilmek için mümkün olduğunca fazla beslenerek kilo alması hayati derecede önemlidir. Eğer gençler kıyı şeridinde beslenirken bölgeye ulaştıysanız beslenmeyi bırakıp yuva alanına / kumullara geri dönmelerine neden olacak kadar yaklaşmayın.

• Her ne sebeple olursa olsun başkalarını da özendirecek şekilde yuva ve yavru fotoğrafları paylaşmaktan kaçının.

Kuşları yakından fotoğraflayabilmek için onları cezbetmek genellikle mümkündür, ancak bu sorumlu bir şekilde yapılmalıdır.

Bu konuda yol gösterici ilke; “Bu yaptığım kuş için zararlı olabilir mi?” sorusu olmalıdır. Hedef tür ve davranışları hakkında bilgi sahibi olmak her zaman önemlidir.

• Fotoğraf çekmek için kullanılsınlar yada kullanılmasınlar “kuş besleme istasyonları” temiz tutulmalı, buralarda sadece uygun gıda maddeleri bırakılmalı ve kuşların güvenliği göz önünde bulundurularak konumlandırılmalıdır.

• Kuşları (sadece yırtıcı türleri değil) yemle asla çekmeyin. Yem olarak kullanılan materyaller genellikle; canlı hayvanlar (yılanlar, balıklar, fareler, cırcır böcekleri, solucanlar gibi); ölü hayvanlar veya hayvan parçaları, işlenmiş et, sahte fareler gibi şeylerden oluşur. Yemleme faaliyeti bu kuşların davranışlarını kendileri için zararlı olacak şekillerde değiştirebilir.

• Daha yakın fotoğraf kareleri çekebilmek amacıyla kuş ses kayıtlarının çalınması, nesli tükenmekte olan veya yuvalama dönemindeki kuşlar için asla yapılmamalıdır. Bir kuş, bölgesini savunmak amacıyla yuvasından ayrıldığında yumurta ve/veya civcivleri yırtıcıların saldırısına veya olumsuz hava koşullarına karşı savunmasız durumda kalır.

Özel- kamusal mallara ve diğer insanlara saygı gösterin.

• Özel arazilere yalnızca izin alarak girin. Parklar ve yaban yaşam sığınakları gibi kamusal alanlarda, yerel düzenlemelere, çalışma saatlerine ve kapalı alanlara dikkat edin.

• Özel bir arazide bulunan ancak kamusal bir alandan fotoğraflanabilen kuşlara ve özel arazi sahiplerinin mahremiyetine saygı gösterin. Eğer varlığınızdan rahatsızlarsa fotoğraf çekmeyi bırakın.

• Grup halinde yapılan aktivitelerde aynı kuşu izleyen diğer fotoğrafçıları ve kuşları da düşünün. Kuş fotoğrafı çekme arzunuzun diğerlerinin kuşları gözlemleme haklarına zarar vermesine izin vermeyin. Ayrıca, kuşlar için büyük insan gruplarının daha rahatsız edici olduğunu unutmayın, bu nedenle kalabalık gruplarla yapılan aktivitelerde kuşla olan mesafeyi arttırın.

Bir hayvanat bahçesi, koruma alanı veya rehabilitasyon merkezinde fotoğraf çekerken, bu kuruluşun akredite olduğundan ve etik kurallara uyduğundan emin olun.

• Bulunduğunuz bölge yada ülkedeki denetleyici kurum ve kuruluşlardan konuyla ilgili bilgi alın.

• Genel olarak; yol kenarındaki hayvanat bahçeleri, vahşi yaşam merkezleri veya hayvanların/kuşların eğlence için tutsak edildiği kar amaçlı yerlerde fotoğraf çekmekten kaçının.

• Asla kuşların çeşitli amaçlarla üretildikleri çiftliklerde çekim yapmayın. Genellikle fotoğraf yarışmalarında hayvanat bahçesinde çekilen fotoğraflara izin verilse de, bu tip çiftliklerde çekilmiş fotoğraflara izin verilmediğini unutmayın.

Sosyal medyada ve basılı eserlerde kuş fotoğraflarınızı paylaşıp altyazı oluştururken çok dikkatli olun.

• Fotoğrafını paylaştığınız kuşun tutsak olup olmadığını her zaman belirtin ve mümkünse koşullarını açıklayın. Dürüstlük ve alçakgönüllülük etik fotoğrafçılığın en önemli bileşenleridir ve izleyicilerinizde güven sağlayacaktır.

• Paylaştığınız her fotoğrafın sadece etik koşullara uygun olarak çekilmiş olmasına değil aynı zamanda etik görünmesine de dikkat edin. İzleyiciler bir fotoğraf galerisinde gezindiklerinde genellikle fotoğraf altyazıdan çok daha güçlü bir şekilde iletişim kurar ve fotoğraf hakkında açıklama gerektiren bir şey olduğunda sorun ortaya çıkabilir.

Fotoğraf: Mehmet Ali Demiral / Mavi Baştankara (Cyanistes caeruleus)